دانشگاه شهید بهشتی

یکی از دانشگاه‌های دولتی معتبر ایران است که در منطقه ی اوین، غرب ولنجک و شرق درکه در شمال غربی شهر تهران واقع شده‌است. دانشگاه شهید بهشتی هم اکنون دارای ۱۹ دانشکده، ۳ پردیس و ۱۶ پژوهشکده و مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی است. در حال حاضر محمدمهدی طهرانچی ریاست این دانشگاه را به عهده دارد. این دانشگاه در سال ۱۳۳۸ با نام دانشگاه ملی ایران به‌دستور محمدرضا شاه پهلوی و توسط علی شیخ‌الاسلام تأسیس شد و تا پیش از سال ۱۳۶۲ با این نام خوانده می‌شد. علی‌رغم افتتاح رسمی در اسفندماه ۱۳۳۹، پذیرش دانشجو در مهرماه ۱۳۳۹ و توسط دانشکده‌های معماری و شهرسازی و علوم بانکداری که اولین دانشکده‌های دانشگاه بودند انجام شد. در خرداد ماه سال ۱۳۶۲ ستاد انقلاب فرهنگی وقت با تغییر نام دانشگاه از «دانشگاه ملی ایران» به «دانشگاه شهید بهشتی» موافقت کرد. مقدمات تأسیس آذر ۱۳۳۳ شاه پس از کودتا سفری به آمریکا انجام داد. در این سفر علی شیخ‌الاسلام به‌عنوان نماینده دانشجویان ایرانی سخنرانی کرد و پیشنهاد تأسیس دانشگاه ملّی را به‌عنوان راهکاری برای جلوگیری از خروج جوانان ایرانی از کشور برای تحصیل به شاه ارائه کرد که مورد موافقت قرار گرفت. باید توجه داشت که نام ملّی در زمان حکومت پهلوی به مؤسسات آموزشی اطلاق می‌شد که غیردولتی بودند و به‌وسیله دریافت شهریه از متقاضیان آموزش و خارج از بودجه دولت اداره می‌شدند. پس از آن با حکم شاه دکتر شیخ الاسلام مأمور شد در اروپا و آمریکا درباره دانشگاه‌های غیردولتی مطالعه کند. در سال ۱۳۳۸ در دیداری که بین شاه و چند تن از استادان دانشگاه که در رأس آن‌ها جهانشاه صالح رئیس دانشگاه تهران قرار داشت، بار دیگر پیشنهاد تأسیس دانشگاه ملی مطرح شد. هر چند از نتایج این مذاکرات اطلاعی در دست نیست. در همین سال شیخ الاسلام به ایران بازمی‌گردد و با کسب موافقت نهایی محمدرضا پهلوی دهم آذر ۱۳۳۸ «دبیرخانهٔ دانشگاه ملی» را در خانه خود در خیابان رامسر به طور غیررسمی به‌راه می‌اندازد. ۲۹ اسفند ۱۳۳۸ با فرمان شاه و موافقت حسین علا، «وزیر دربار»، دبیرخانه دانشگاه ملی به ساختمانی واقع در خیابان پاستور پلاک ۵۷ منتقل می‌شد. این ساختمان از املاک وزارت دربار بود که در اختیار شجاع‌الدین شفا رئیس کمیته تهیه مقدّمات جشن‌های ۲۵۰۰ ساله بود. کار دبیرخانه تهیهٔ اطلاعاتی مربوط به‌سوابق تحصیلی فارغ التحصیلان بیکار اروپا و آمریکا و تهیه مقدمات تأسیس دانشگاه بود. با آشکار شدن اندیشهٔ تأسیس دانشگاه ملّی مخالفت‌های زیادی با آن در مجامع دانشگاهی آغاز شد. کسانی مانند«احمد فرهادی» رئیس دانشگاه تهران «میمندی‌نژاد» رئیس دانشکدهٔ دامپزشکی و عبدالله ریاضی رئیس دانشکدهٔ فنی و رئیس مجلس شورای ملی از مخالفان سرسخت تأسیس این دانشگاه بودند. میمندی‌نژاد در مصاحبه‌ای که در تاریخ ۱۱/۱۲/۱۳۳۸ در روزنامهٔ کیهان منتشر شد فکر تأسیس دانشگاه ملّی را اندیشه‌ای نابجا دانست و گفت: «دانشگاه تهران هنوز کامل نشده‌است اگر ملّت فکر تأسیس دانشگاه ملّی (غیردولتی) هستند که می‌تواند وضع دانشگاهی را بهتر سازد، باید همین دانشگاه موجود را ترّقی و تکامل دهد.» علی‌رغم مخالفت‌های فراوان با حمایت پهلوی دوم تأسیس دانشگاه ملّی با جدیت پیگیری شد. هیئت مؤتمنین دانشگاه با عضویت وزیر دربار شاهنشاهی - که در آن زمان حسین علا بود - مدیر عامل بنیاد پهلوی، وزیر فرهنگ یک نفر از نمایندگان مجلس سنا، دو نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی، مدیر کل بانک ملی ایران رئیس اتاق بازرگانی رئیس دانشگاه ملی ایران و حداقل سه نفر از شخصیت‌های علمی اقتصادی کشور تشکیل شد. در سال ۱۳۳۹ اساسنامهٔ دانشگاه توسط هیئت مؤتمنین تصویب شد. در ۸ آبان ۱۳۳۹ این اساسنامه مورد تصویب شورای عالی فرهنگ قرار گرفت. اساسنامه دانشگاه ملی دارای پنج فصل و بیست و دو ماده بود. براساس ماده نخست نام دانشگاه «دانشگاه ملی ایران» و براساس مادهٔ دوم مقر اصلی آن تهران بود. به موجب مادهٔ سوم اساسنامه دانشگاه، این دانشگاه از تاریخ تأسیس دارای دو دانشکدهٔ بانکداری و علوم مالی اقتصادی و دانشکدهٔ معماری بود. سال‌های اولیه در پی انتشار اساسنامهٔ دانشگاه، خبر پذیرش ۲۰۰ نفر دانشجو برای اولین سال تحصیلی در دو دانشکده اعلام شد. دانشگاه ملی از نیمهٔ دوم مهر ۱۳۳۹ در یک ساختمان استیجاری نزدیک دوراهی یوسف آباد دانشگاه ملی فعالیت خود را آغاز کرد. در ۲۵ بهمن ۱۳۳۹ مراسم افتتاح دانشگاه ملی با حضور شاه و فرح پهلوی برگزار شد. در سال‌های اولیهٔ تأسیس دانشگاه ملی دریافت شهریه از دانشجویان مهم‌ترین منبع تأمین هزینه‌های دانشگاه ملّی محسوب می‌شد، اگر چه مبالغی کمک دولتی نیز توسّط دانشگاه دریافت می‌شد. بعد از چند سال با موافقت شاه و دستور حسن ارسنجانی وزیر کشاورزی وقت یک میلیون و پانصد هزار متر از زمین‌های سعادت آباد و ۱۰ هزار متر از زمین‌های بالای میدان ونک و ۷۰ هزار متر زمین خالصه مجاور اوین درکه برای اجرای ساختمان دانشگاه ملی در نظر گرفته می‌شود. مراسم کلنگ زنی عملیات ساختمانی دانشگاه ملی با حضور فرح پهلوی، علی شیخ الاسلام، انوشیروان پویان، هوشنگ نهاوندی و تعدادی از شخصیت‌های علمی کشور در منطقه بالای اوین درکه برگزار شد. کانون مترقی که حسنعلی منصور در سال ۴۲ تشکیل داد از جمله کانون‌های سیاسی بود که از قبل پی‌ریزی فرهنگی و علمی شده بود. شیخ‌الاسلام که دانشگاه ملی را بنا گذاشت به تدریج کسانی که در آمریکا تحصیل کرده بودند را به دانشگاه کشاند. اعضای هیئت علمی اولیه این دانشگاه کم و بیش دانش‌آموختگان آمریکایی بودند. در این نهاد، شیخ‌الاسلام سعی داشت بخشی از جامعهٔ نخبگان ایرانی را که عمدتاً از طبقه متوسط جامعه بودند به آنجا بکشاند. حالا تصور کنید جامعه علمی دانشگاه ملی عمدتاً دانش‌آموختگان آمریکا بودند، دانشجویان از افراد متمول و طبقهٔ متوسط جامعه در کنار هم گرد آمده بودند که در واقع جامعهٔ جدیدی از طبقهٔ سیاسی آن زمان را تشکیل دادند. با تمام این مسائل دانشگاه ملی ایران به دلیل نوپا بودن و نیز دریافت شهریه در اولویت‌های مرتبه پایین متقاضیان تحصیلات دانشگاهی (به جز افرادی که از تمکن مالی برخوردار بودند) قرار می‌گرفت. در مدت پنج سال ریاست شیخ الاسلام علاوه بر دانشکدهٔ اقتصاد و معماری دانشکده پزشکی ۱۳۴۰ زبان‌های خارجی ۱۳۴۱، علوم ۱۳۴۲، دندانپزشکی ۱۳۴۴، راه‌اندازی شد. پس از شیخ الاسلام، عبدالعلی جهانشاهی و سپس علی اکبر بینا به ریاست دانشگاه ملی منصوب شد. در زمان ریاست بینا دانشکدهٔ حقوق راه‌اندازی شد. پس از وی محمد علی مجتهدی (مؤسس دانشگاه صنعتی شریف) و سپس انوشیروان پویان به ریاست دانشگاه ملی منصوب شدند. پس از پویان نیز به ترتیب احمد هوشنگ شریفی، عباس صفویان و احمد قرشی ریاست دانشگاه را بر عهده گرفتند. در این سال‌ها دانشکدهٔ علوم زمین و دانشکده جامع انفورماتیک و دانشکدهٔ روان‌شناسی ساخته و وارد دایرهٔ مراکز علمی کشور شد. مهترین تحول در تاریخ دانشگاه در سال ۱۳۵۳ رقم خورد، هنگامی که دولت وقت به پشتوانهٔ درآمدهای نفتی اقدام به پرداخت شهریهٔ موسسات آموزشی ملی (خصوصی) و رایگان کردن آنها نمود. این امر سبب شد تا بافت دانشجویی دانشگاه از انحصار طبقهٔ مرفه و بالای جامعه خارج شده و دانشجویان از طبقات مختلف و شرایط گوناگون از طریق کنکور سراسری وارد این دانشگاه شوند و بدین ترتیب دانشگاه عملاً به صورت یک دانشگاه عمومی مانند سایر دانشگاه‌ها درآمد. تغییرات پس از انقلاب اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ به موجب قانونی که در شورای انقلاب تصویب شد دانشگاه ملی، دانشگاهی دولتی اعلام شد (قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دانشگاه غیردولتی و خصوصی محسوب می‌شد) و در خرداد ماه سال ۱۳۶۲ ستاد انقلاب فرهنگی وقت با تغییر نام دانشگاه از «ملی ایران» به «شهید بهشتی» موافقت کرد. در سال ۱۳۶۴ براساس مصوبهٔ دولت جمهوری اسلامی مبنی بر تأسیس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مراکز درمانی و دانشکده‌های پزشکی و پیراپزشکی از دانشگاه منفک و بعد از ادغام با برخی از مراکز آموزشی دیگر و با نام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فعالیت خود را آغاز کردند.

وب سایت :www.sbu.ac.ir